✨Bạch Đông Ôn

Bạch Đông Ôn (1811-1881) tự là Hòe Phủ, là một danh thần trong triều đình nhà Nguyễn, từng đỗ Hoàng giáp dưới thời vua Minh Mạng, làm đến Lang trung dưới thời vua Thiệu Trị, được vua Tự Đức truy sắc "Diên Thọ quận công".

Đời vua Thiệu Trị, khi đang làm quan Ngự sử, ông nhiều lần can gián triều đình, ra sức can ngăn việc đem quân đi lấn chiếm, đề nghị cho bãi binh để quân sĩ được nghỉ ngơi, phục hồi sức lực.

Thân thế

Bạch Đông Ôn sinh năm Tân Mùi 1811, quê ở xã Lạc Tràng, Kim Bảng cũ, nay thuộc phường Quang Trung, Thành phố Phủ lý. Ông là con trai trưởng của cụ Bạch Quốc Bính.

Sinh thời, ông học rất thông minh. Ông thi đỗ Cử nhân khoa Giáp Ngọ (1834 - 24 tuổi), năm 25 tuổi đỗ Đệ nhị giáp Tiến si xuất thân (Hoàng Giáp) khoa Ất Mùi, niên hiệu Minh Mệnh thứ 16 (1835).

Sự nghiệp quan trường

Sau khi thi đỗ Hoàng Giáp, trước sau chỉ giữ một chức quan bậc trung, tính tình cương trực, điềm đạm và sống liêm khiết. Đời vua Thiệu Trị, khi đang làm quan Ngự sử, ông nhiều lần can gián triều đình, ra sức can ngăn việc đem quân đi lấn chiếm, đề nghị cho bãi binh để quân sĩ được nghỉ ngơi, phục hồi sức lực. Nhà vua phải nghe.

Thấy các sứ bộ ta được phái sang nhà Thanh thường được giao nhiệm vụ mua hàng hóa xa xỉ cho triều đình nên các quan chức thường lợi dụng để buôn bán, ông đề nghị nhà vua chỉ nên mua những thứ có nhu cầu thiết thực, còn những thứ xa xỉ khác xin bỏ bớt để tiết kiệm ngân khố. Việc này thì Thiệu Trị phật ý không nghe. Vì thế ông bị nhiều người ghen ghét, nhất là các quan chức ngoại giao. Được tha về, ông chán nản, quay lại cuộc sống ẩn dật. Khi Bạch Đông Ôn mất (1881), vua Tự Đức có viếng bốn chữ "Thanh bạch vi thủ" (Thanh bạch làm đầu) và truy tặng sắc: "Diên Thọ quận công".

Tác phẩm

Bạch Đông Ôn có 50 bài thơ in chung với Cao Bá Quát, Nguyễn Văn Siêu, Nguyễn Văn Lý trong "Danh ngôn thi tập". Trong "Hoè Phủ thi tập" có 70 bài vịnh cảnh, tả người, dạy con cháu... Ngoài thơ, Bạch Đông Ôn còn viết nhiều câu đối và văn xuôi.

Hậu nhân

Bạch Đôn sinh ở Lạc Tràng, là con trưởng cụ Bạch Đông Ôn. Sinh thời cụ học vấn thông minh, thi trúng 2 khóa tam trường. Nhờ cha được tặng chức ấm tử, mở trường dạy học ở phố Hàng Đào Hà Nội. Cụ lấy cụ bà người họ Đỗ ở thôn Tại Gia, tỉnh Hà Đông. Sinh được 2 trai. Trưởng nam là Bạch Cư Thận (tức Hãn).Trai thứ 2 là Bạch Thuần.

Sau cụ nghỉ dạy học; chiêu tập văn thân dựng hội Đông Kinh Nghĩa Thục giảng sách khảo cứu cổ văn, để dễ hoạt động Cách mạng. Cụ tự xưng là "Tam nguyên Đô Đốc, thêu cờ trượng nghĩa Bình Tây; mưu sự chưa thành bị tiết lộ giặc Pháp bắt được; Cụ nhất định không khai báo gì cả; giả làm người điên cuồng chữ; khi đó nhờ học trò cụ Hoàng Giáp làm quan lại tay sai của Pháp xin hộ, nên được tha về. Rồi bọn Pháp lại dụ cụ ra làm quan, cụ từ chối; cụ đi ẩn dật các chùa chơi với các sư, sống đến năm 72 tuổi. Khi cụ mất hội văn thân thêu 8 chữ viếng cụ: "Đông Kinh nghĩa sĩ, Nam Quốc dật nhân".