✨Nguyễn Thị Ngọc Vinh

Nguyễn Thị Ngọc Vinh (chữ Hán: 阮氏玉榮, 1724 - 13 tháng 1, 1764), còn có tên khác là Nguyễn Thị Bản, là Chính phi của chúa Nghị Tổ Ân vương Trịnh Doanh, mẹ đích của chúa Trịnh Sâm dưới thời Lê Trung Hưng trong lịch sử Việt Nam.

Thân thế

Chính phi Nguyễn Thị Ngọc Vinh xuất thân từ gia tộc Nguyễn Mậu, thủy tổ là Nguyễn Mậu Nghi, công thần trong thời Trung Hưng của nhà Lê. Phụ thân của bà là ông Nguyễn Mậu Du, về sau được truy phong là Luân Trung công và ban cho họ Trịnh. Nguyên quán của bà ở xã Thạnh Mỹ, huyện Lỗi Dương, nay thuộc tỉnh Thanh Hóa. Bà sinh ngày 13 tháng 1 âm lịch năm Giáp Thìn (1724). Từ thuở nhỏ đã được theo học các môn cầm kỳ thi họa, rất giỏi thơ phú và có sở trường làm thơ Quốc âm thể lục bát.

Năm 17 tuổi (1740) bà được tiến vào phủ Chúa làm Cung tần. Chúa Trịnh thấy bà xinh đẹp lại làm thơ hay nên rất sủng ái, thắc phong làm Chính cung Vương phi và yêu quý như vàng, nên người ta hay gọi là Đức Bà Vàng. Tôn phong là Trang Từ Thục Hành Khiêm Nhu Cung Ý Bảo Dực Sùng Đức Địch Triết Hoằng Hưu Chính phi. Bà có với Chúa một người con trai là Mẫn Tuệ công Trịnh Nhuận (mất sớm) và một người con gái là Tiên Dung quận chúa Trịnh Thị Ngọc Nhuận,, tục gọi là Bà Chúa Đỏ. Trong khi người con kế tự của Chúa là Trịnh Sâm do bà Hoa dung họ Nguyễn Đình sinh ra.

Khơi mào mâu thuẫn cung đình

Quận chúa Ngọc Nhuận rất được Chúa thương yêu, coi như minh châu trên tay, dân gian vì thế hay gọi quận chúa là Bà chúa Đỏ. Chính phi nhân đó xin gả Quận chúa cho Thái tử Lê Duy Vĩ, con trưởng của vua Lê Hiển Tông, để ngày sau làm Hoàng hậu. Chúa Trịnh bằng lòng cho. Tháng 9 năm 1759, Chúa gả Tiên Dung quận chúa cho Thái tử Vĩ, nhưng đến tháng 7 năm sau thì bà chúa Đỏ lại qua đời.

Thái tử Vĩ tư chất thông minh, lại ngầm có ý khôi phục quyền bính cho nhà vua; điều này khiến Trịnh Sâm mang lòng ghen ghét. Một hôm Thái tử vào phủ Chúa, Trịnh Doanh mời ăn cơm cùng với Thế tử Trịnh Sâm, cho con trai và con rể cùng ngồi vào một mâm. Chính phi ngăn lại, bảo rằng :Thế tử cùng Thái tử là danh phận vua tôi, há nên rồi cùng một mâm

Bèn bắt Sâm ra ăn ở chỗ khác. Sâm giận, bẻ đũa không ăn, rồi thề rằng ngày sau với Thái tử tất một người sống, một người chết. Hậu quả của sự việc là khi Trịnh Sâm lên ngôi Chúa và vu oan để phế truất rồi bức tử Thái tử Vĩ vào năm 1769.

Sự kiện đánh ghen và bài thơ giải oan

Sau này khi tuổi tác đã lớn, bà phi ngày càng sợ đánh mất quyền thế của mình, vì thế bà càng ra sức ngăn cấm các cung tần tiếp kiến nhà Chúa. Càng ngày bà càng cậy quyền không kiêng sợ gì nữa, đến đỉnh điểm là sự kiện tháng Chạp năm Lê Cảnh Hưng thứ 20 (1760). Khi đó Chúa Trịnh Doanh sai viên Hoàng môn vời cung tần là Thị Mỹ đến hầu tẩm, bà phi trông thấy đã nổi cơn ghen và cầm hộp trầu bằng vàng ném vào Thị Mỹ. Không may lại ném trúng vào người Chúa. Chúa Trịnh giận lắm, quan A bảo tên là Phiêu công trông thấy như vậy, lấy lụa đỏ bao tay mình, rồi dắt bà phi đuổi ra ngoài cửa phủ, giam tại bản dinh chợ huyện, ngoài thành Thăng Long, và những khí vật ở trong tẩm điện, đều sai đào đất sâu ba thước mà lấp đi. Ở trong lãnh cung, bà phi hối hận, bèn làm hai bài tự tình vãn bằng quốc âm, lời lẽ rất hay, đưa vào cho chúa, mong chúa cảm ngộ. Chúa xem rồi, sinh lòng cảm động một cách lạ thường, rồi sai xe Loan ra rước bà về. Hai bài thơ ấy như sau

Lại có một bài thơ rằng:

Bài ca Nôm này được đời sau truyền tụng rất nhiều, do vậy đã được chép vào sách Kim văn loại tụ. Hiện nay vẫn còn một bản chép lưu giữ ở Thư viện Viện Nghiên cứu Hán Nôm.

Hậu sự

Ngày 13 tháng 1 năm 1764, Chính phi Nguyễn Thị Ngọc Vinh mất, hưởng dương 40 tuổi, được ban thụy hiệu là Trang Trinh Chính phi. Chúa Trịnh Doanh vô cùng thuơng xót. Đến khi Chúa qua đời vào 3 năm sau (1767) có di ngôn lại muốn cùng bà Chính phi chôn cùng một huyệt. Khi Chúa mất, quan tài quàn ở cung Tây Hồ, rồi xong việc tang lễ đến tháng 4 năm 1768 thì đưa xuống thuyền về chôn ở núi Chân Tiên thuộc xã Trịnh Điện, huyện An Định. Tục truyền khi quan tài được đưa đi, Trịnh Sâm trông thấy bà Nguyễn Mậu ngồi thuyền đi xuôi theo dòng sông, đến gần thuyền chở quan tài Ân vương thì không trông thấy nữa. Bèn lên bờ sông lạy để tống tiễn, rất là thương cảm. Đến năm 1783 đời chúa Trịnh Tông thì phần mộ của Trịnh Doanh và bà Chính phi được dời sang xã Kim Thành cùng huyện. Giai đoạn 1 của dự án được khởi công ngày 15 tháng 9 năm 2018 và đã khánh thành ngày 22 tháng 3 năm 2019.