✨Trần Đình Liêm

Trần Đình Liêm (1828-1879) là một thượng quan dưới triều vua Tự Đức. Trọng tâm hoạt động của ông là lãnh vực hình luật, điều tra, xử án. Sau này ông cũng làm tham mưu trong lãnh vực quân sự.

Thân thế

Trần Đình Liêm, hiệu Dãn Phủ, sinh năm 1828 ở thôn Tràng, Trịnh Xá, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Ông là con thứ trong một gia đình nhiều đời là nông dân. Mồ côi sớm ông rất hiếu học, thuở nhỏ đi học vỡ lòng với người cậu, em của mẹ ở Tái Kênh. Sau đó ông theo học Vũ Phục Trai tiên sinh ở Lạc Tràng thuộc xã Lam Hạ thành phố Phủ Lý.

Lớn lên ông Liêm phải xa nhà để theo học thầy Phạm Văn Nghị, tức Phạm Nghĩa Trai tiên sinh ở huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. Cụ Phạm Văn Nghị là một nhà nho xuất chúng yêu nước, đã đỗ Hoàng Giáp năm 1838. Học trò của cụ nhiều người sau này thành đạt, có tên tuổi lẫy lừng như Nguyễn Khuyến, Phạm Thận Duật, Đinh Công Tráng.

Năm 19 tuổi ông Liêm thi đỗ lần đầu tiên thi Hương. Năm 24 tuổi, ông đỗ tú tài khóa năm Nhâm Tý (1852), Cùng đi  với ông khóa thi đó là bạn đồng môn Nguyễn Khuyến, lúc đó 17 tuổi.. Năm 27 tuổi (Ất Mão 1855) ông Trần Đình Liêm là một trong số 22 người được chấm đỗ Cử nhân ở trường thi Hà Nội trong tổng số nhiều ngàn sĩ tử năm ấy..

Sự nghiệp

Năm 1855 ông được triều đình cử giữ một chức ở hội đồng giám sát ở khoa thi Bình Lục.. Năm 1862 ông tham gia dẹp giặc thổ phỉ ở biên giới phương bắc. Sau đó ông làm phụ tá cho Nguyễn Tri Phương, giữ chức Hàn Lâm kiểm thảo..

Năm 1864 ông được trao chức huấn đạo ở huyện Gia Lộc (tỉnh Hải Dương ngày nay), sau đó được thăng làm giáo thụ.

Năm 1865 ông được bổ nhiệm làm tri huyện Văn Quan (tỉnh Thái Bình ngày nay).

Năm 1870 làm tri châu Lục An/Lục Yên (tỉnh Lạng Sơn).

Năm 1872 cai quản phủ Yên Bình, giữ chức Tuyên thứ bổ vụ. Sau đó được bổ làm tri phủ Đa Phúc (tỉnh Vĩnh Phú ngày nay), bình được giặc quản Trận, quản Đạo.

Năm 1873 bị vua Tự Đức giáng chức vì tính khí cương trực, song bởi có tài có đức nên nhà vua vẫn giữ lại lưu dụng, sau một thời gian ngắn lại phục hồi chức vị cũ cho ông. Năm 1874 ông được bổ nhiệm làm giám sát ngự sử đạo Bình phú. Chức quan  ngự sử chuyên  việc thanh tra giám sát các quan lại khác là một bước ngoặt trong sự nghiệp của ông: đổi từ công tác hành chánh ở đia phương xa xôi, những nơi hồi đó gọi là vùng „lam sơn chướng khí", để  về trung tâm  làm việc trong  lãnh vực hình luật, điều tra, xử án. Với cương vị ngự sử ông khiển trách  quan ngự y đã trễ nải nhiệm vụ săn sóc sức khỏe nhà vua, khiến vua Tự Đức vì ốm đau 3 năm liền không thể tham dự tế Nam Giao.

Năm 1875 nhà vua phái quan khoa đạo Trần Đình Liêm .đi Quảng Ngãi điều tra một vụ án khó khăn liên hệ tới quan chức cao cấp (quan Tán tương Hoàng Thâm và Lãnh binh Phan văn Cựu).

Giải quyết được vụ này, vua  Tự Đức rất hài lòng, châu phê „Liêm đáng thưởng, Liêm đáng thưởng", ban thưởng kỷ lục 2 lần, ban chức „Hình khoa chưởng ấn cấp sự trung".

Năm 1877 ở Nam Định có quan Bố chính Phan Minh Huy và quan Án sát Tôn Thất Thận  gây tội, nhà vua cử ông làm Khâm phái đi điều tra .Sau khi kết luận vụ án, ông cũng được vua  ban thưởng. Sau đó triều đình cử ông làm Biện lý bộ Hình.

Tháng 10 năm 1878 ông Trần Đình Liêm được phong chức Thị giảng học sỹ, sung Tán tương Bắc thứ thay thế Phan quang Huề.Vua Tự Đức rất tin dùng ông. Một số kiến nghị của ông liên quan tới quân sự, xã hội cũng được nhà vua nghe theo.

Trong giai đoạn lịch sử này đất nước Việt Nam ở trong một tình thế  vô cùng đen tối. Quân xâm lược Pháp, sau khi nuốt trọn 6 tỉnh Nam Kỳ, lại tiếp tục nhòm ngó đồng bằng Bắc bộ. Thêm vào đó triều đình Huế lại phải liên tục đối phó với giặc giã ở biên giới phương Bắc, phần là lấy danh nghĩa con cháu nhà Lê nổi lên, phần là tàn dư quân phiến loạn nhà Thanh tràn qua biên giới cướp bóc. Các thượng quan triều đình (Hoàng Công Quyền, Lê Công Điều, Trương Công Đản, Phạm Thận Duật) dâng tấu chương tiến cử quan Tán tương Bắc thứ  Trần Đình Liêm là người tài có thể trọng dụng. Vua Tự Đức châu phê: "Khoa đạo chỉ có ngươi là rất tận tâm tận lực", cấp cho ông một bộ thượng cẩm nhung y, áo xiêm vải trung, bổng 20 lạng bạc phái ông bình định giặc giã ở Thái Nguyên Sau này Dương Khuê được vua ân xá và phục hồi chức vụ cũ.