✨Kim Vân Kiều (phim)
Kim Vân Kiều là bộ phim điện ảnh Việt Nam do Hãng phim và chiếu bóng Đông Dương thực hiện. Phim được cải biên từ Truyện Kiều của Nguyễn Du, do Paul Thierry đạo diễn và ra mắt lần đầu vào năm 1924. Đây được xem là cuốn phim truyện đầu tiên sản xuất tại Việt Nam và cũng là tác phẩm khai sinh ra nền Điện ảnh Việt Nam.
Bối cảnh
Năm 1895, điện ảnh ra đời tại Pháp với những cuốn phim ghi lại cảnh đời sống dài khoảng 1 phút. Từ năm 1897, hãng phim Pathé (Pháp) đã cho quay những thước phim tư liệu về cuộc sống sinh hoạt tại Việt Nam. Đến ngày 28 tháng 4 năm 1899, một buổi chiếu phim đầu tiên và miễn phí tại Hà Nội do Gabriel Veyre tổ chức thu hút sự quan tâm đặc biệt của công chúng. Hãng Pathé sau đó đã cho xây dựng một rạp chiếu bóng trên bãi cỏ bên cạnh đền Bà Kiệu, khánh thành vào ngày 10 tháng 8 năm 1920 và được coi là rạp chiếu phim cổ nhất của Việt Nam và Đông Dương.
Trước thời điểm bộ phim ra đời, cải lương, tuồng, chèo đều là những loại hình nghệ thuật biểu diễn phổ biến đối với người thành phố, dù vậy điện ảnh lúc này vẫn chưa được biết đến nhiều. Các cuốn phim khi đó vẫn là phim câm, chỉ có phụ đề tiếng Pháp.
Nội dung
Nội dung phim được cho là bám rất sát với Truyện Kiều và không có sự thay đổi hay biến dạng đáng kể nào trong các diễn biến, tình tiết của nguyên tác khi lên phim.
Diễn viên
Danh sách diễn viên được lấy từ cuốn Lịch sử điện ảnh Việt Nam và tạp chí Người đô thị:
Sản xuất
nhỏ|Một cảnh trong phim|240x240px
Ngày 11 tháng 9 năm 1923, người Pháp thành lập Hãng phim và chiếu bóng Đông Dương (Indochine Films et Cinéma; viết tắt: IFEC). Chỉ sau khi ra đời hơn một tháng, Kim Vân Kiều đã đi vào sản xuất, do E.A.Famechon và Nguyễn Văn Vĩnh khởi xướng thực hiện. Kịch bản phim được Famechon và Paul Thierry chấp bút từ bản tiếng Pháp của Truyện Kiều do Nguyễn Văn Vĩnh biên dịch; Thierry cũng kiêm cả đạo diễn cho bộ phim. Nguyễn Văn Vĩnh, tác giả chuyển ngữ Truyện Kiều, sớm đã cổ vũ cho ý tưởng chọn tác phẩm để chuyển thể lên màn ảnh vì muốn "rủ đồng nhân làm một việc thí nghiệm" và "làm được một việc quảng cáo chung cho nước ta với toàn cầu". Ông còn viết các bài giới thiệu bình luận về ý tưởng và tác phẩm, thành công thu hút được sự chú ý của nhiều người đến việc sản xuất phim tại thời điểm. Bộ phim sau đó đã dùng bản dịch của ông làm phụ đề. Phần ngoại cảnh của phim quay ở các vùng phụ cận của Hà Nội, bao gồm dinh Từ Hải là sân chùa Láng, nơi Kiều viếng mộ Đạm Tiên là nghĩa trang Yên Thái, cổng làng Thọ là nhà Tú Bà, v.v.. Sau khi kết thúc quá trình ghi hình vào giữa năm 1924, Buổi chiếu này chỉ có các nhà báo người Pháp và Việt đến xem, ngoài ra có cả sự tham gia của ông Văn Vĩnh. Từ ngày 15 đến 21 tháng 10 năm 1924, IFEC đã tổ chức chương trình "toàn phim An Nam", trong đó phát các bộ phim lần lượt là Hội Kiếp Bạc, Kim Vân Kiều và Phong cảnh tại Kinh đô Huế. Cuốn phim cũng được xuất khẩu sang Pháp và vài nước thuộc địa khác để quảng bá.
Đánh giá từ báo chí
Trong thời gian phim công chiếu ở Hà Nội, rất nhiều tờ báo tiếng Pháp lên bài ca ngợi bộ phim, gọi phim là một "kiệt tác" và xếp nó ngang tầm với những phim Pháp hay ngoại quốc cùng thời. Bài viết cũng đánh giá diễn xuất của diễn viên đóng vai Kim Trọng trong phim là "một thằng ngốc [...] coi thái độ chàng Kim đối với nàng Kiều chả khác gì cái tư cách một bác lính "chào mào" ngồi lần khân với một gái giang hồ". Nguyễn Văn Vĩnh, chủ nhiệm tờ Trung Bắc Tân Văn, ngay sau ngày công chiếu phim đã ra bài phê bình trên trang nhất báo này, cho rằng bộ phim chỉ là một bản minh họa nghèo nàn và thể hiện sai lệch tinh thần của tác phẩm. và là tác phẩm chuyển thể đầu tiên, khai sinh ra nền Điện ảnh Việt Nam. Trong lời tựa bản dịch tiếng Pháp của Truyện Kiều năm 1926, nhà văn người Pháp René Crayssac đã ghi nhận bộ phim khi giúp "người đồng quốc của chúng ta" biết đến "thi phẩm bất tử trong tâm can của những người con nước Việt". Gần 100 năm sau, một phần phim chuyển thể thứ hai do Mai Thu Huyền sản xuất và đạo diễn, Kiều, đã được phát hành vào năm 2021.
