✨Viên Thượng

nhỏ|phải|Viên Thượng

Viên Thượng (chữ Hán: 袁尚; ?-207), tên tự là Hiển Phủ (显甫), là quân phiệt thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Ông tham gia cuộc chiến quân phiệt với Tào Tháo và cuối cùng thất bại.

Thời Viên Thiệu

Viên Thượng là con trai thứ ba của Viên Thiệu, mẹ ông là Lưu thị, vợ thứ của Viên Thiệu. Ông có dung mạo đẹp đẽ giống cha, nên được Viên Thiệu rất yêu quý hơn các anh Viên Đàm, Viên Hy.

Khi Viên Thiệu mở rộng thế lực ra 4 châu Hà Bắc đã trao 3 châu Tinh, U, Thanh cho 2 anh của Viên Thượng là Viên Đàm, Viên Hy và người anh họ Cao Cán, còn Viên Thượng được giữ lại ở Ký châu với cha.

Đầu năm 200, Viên Thiệu mang quân đi nam tiến đánh Tào Tháo, Viên Thượng đi theo. Cuối năm đó, Viên Thiệu đại bại ở Quan Độ, Viên Thượng hộ vệ cha rút qua sông về bắc.

Anh em xung đột

Sau trận Quan Độ, Viên Thiệu suy sụp, ốm nặng rồi qua đời tháng 5 năm 202. Mẹ ông là Lưu thị ghen với 5 người vợ thứ khác của Viên Thiệu nên muốn giết hết họ. Viên Thượng nghe theo, bèn giết cả năm người chôn theo Viên Thiệu.

Anh cả Viên Thượng là Viên Đàm tranh ngôi thừa kế với ông. Viên Đàm có Tân Bình và Quách Đồ ủng hộ, còn Viên Thượng được Thẩm Phối và Phùng Kỷ ủng hộ. Thẩm Phối và Phùng Kỷ tôn Viên Thượng làm Châu mục Ký châu kiêm đốc Ký U Tinh Thanh tứ châu quân sự, tức là kế nghiệp Viên Thiệu. Viên Đàm tự xưng là Xa kỵ tướng quân.

Hai anh em bất hòa nhưng vẫn liên minh chống Tào Tháo khi họ Tào khởi đại binh đánh Hà Bắc. Viên Đàm đóng ở Lê Dương, Viên Thượng giữ Nghiệp Thành. Năm 203, Tào Tháo sau nhiều tháng đánh Ký châu không được, nên theo kế của Quách Gia rút quân về nam để anh em họ Viên đánh nhau.

Quân Tào rút lui, anh em họ Viên lại xung đột. Viên Thượng giao cho Thẩm Phối giữ Nghiệp Thành (thủ phủ Ký châu), còn mình mang quân đánh Thanh châu. Viên Đàm thua trận, bị Viên Thượng truy kích đến Bình Nguyên – thủ huyện của Thanh châu.

Tào Tháo bèn mang quân đánh Hà Bắc với danh nghĩa cứu viện cho Viên Đàm. Viên Thượng sợ hãi vội rút quân về giữ Nghiệp Thành. Hai đại tướng của ông là Lã Khoáng và Lã Tường quay sang đầu hàng Tào Tháo. Tào Tháo thu nhận rồi rút quân về nam, cho anh em họ Viên tiếp tục đánh nhau.

Quả nhiên Viên Thượng lại mang quân tới đánh Bình Nguyên. Trong lúc Viên Thượng đang giằng co với Viên Đàm ở Thanh châu thì đầu năm 204 Tào Tháo khởi đại binh đến đánh Nghiệp Thành.

Mất Ký châu

Thành bị vây bức nhiều tháng, Thẩm Phối kiên trì giữ thành. Tào Tháo dẫn nước sông Chương vào hào đào ngoài thành khiến nhân dân trong thành không thể ra kiếm lương, bị chết đói quá nửa.

Tháng 7 năm đó, Viên Thượng nghe tin Nghiệp Thành bị Tào Tháo vây bức, bèn ngừng tấn công Viên Đàm ở Bình Nguyên, mang 1 vạn quân về cứu Nghiệp Thành. Viên Thượng tới gần Nghiệp Thành bèn đốt lửa làm hiệu, định hội với quân Thẩm Phối ra cùng giáp công.

Tào Tháo nghe tin Viên Thượng trở về bèn điều quân chặn đánh. Thẩm Phối thấy lửa hiệu của Viên Thượng, bèn mở cửa thành thúc quân ra tiếp ứng, nhưng bị quân Tào đánh rát không thể ra được, phải bật trở vào trong thành.

Viên Thượng tiến tới eo sông Chương thì bị quân Tào vây chặt. Viên Thượng thấy tình thế cấp bách bèn viết thư sai người đưa sang cho Tào Tháo xin giảng hòa. Tuy nhiên, Tào Tháo tiếp thư không chấp nhận, trong khi đó thì bộ tướng của Viên Thượng là Mã Diên bỏ chủ chạy sang hàng Tào Tháo.

Hơn 1 vạn quân Viên Thượng tan rã. Viên Thượng sợ hãi, phải bỏ cả áo giáp, ấn thụ và vật nặng mà bỏ chạy sang nước Trung Sơn.

Công Tôn Khang yên tâm về thái độ của Tào Tháo không muốn tấn công lên Liêu Đông, bèn chủ định giết anh em họ Viên để cầu hòa với Tào Tháo.

Khi Viên Hy, Viên Thượng và Tô Bộc Diên chạy tới Liêu Đông, Công Tôn Khang cho quân đao phủ mai phục rồi mới mời vào. Anh em họ Viên cùng Tô Bộc Diên vừa làm lễ, Công Tôn Khang bèn hô đao phủ xông ra bắt trói rồi chém đầu. Công Tôn Khang sai quân mang 3 đầu lâu tới huyện Nghiệp dâng Tào Tháo và được phong chức.

Cả ba anh em Viên Thượng và Cao Cán cuối cùng đều bị Tào Tháo tiêu diệt, toàn bộ Hà Bắc thuộc về Tào Tháo.

Trong Tam Quốc diễn nghĩa

Viên Thượng trong tiểu thuyết Tam Quốc diễn nghĩa của La Quán Trung là nhân vật phụ, được mô tả gần với sử sách. Khi anh em Viên Thượng bỏ chạy lên Liêu Đông, La Quán Trung không nhắc tới Thiền vu Ô Diên là Tô Bộc Diên đã liên kết với Viên Thượng đụng độ với Tào Tháo, sau đó lại đi cùng và bị giết cùng họ ở Liêu Đông do tay Công Tôn Khang.