✨Vinh Sơn Phaolô Phạm Văn Dụ

Vinh Sơn Phaolô Phạm Văn Dụ (1922–1998) là một giám mục Công giáo Việt Nam. Ông nguyên là Giám mục chính tòa tiên khởi của Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng.

Giám mục Phạm Văn Dụ sinh ra tại một gia đình Công giáo tại Ninh Bình. Các anh em ông đều có chí hướng tu tập. Sau nhiều năm tu học, ông được truyền chức linh mục năm 1948, là linh mục của Hạt Đại diện Tông Tòa Lạng Sơn và Cao Bằng. Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954, đa phần các giáo sĩ cũng như giáo dân rời bỏ địa phận vào miền Nam, linh mục Phạm Văn Dụ cùng 3 linh mục người Việt khác quyết định bám trụ ở lại.

Năm 1958, Giám mục Phó Đại diện Tông Tòa Lạng Sơn và Cao Bằng Jacq Mỹ rời Việt Nam sang Lào truyền giáo, giám mục Đại diện Tông Tòa Hedde Minh cũng qua đời sau đó vào tháng 5 năm 1960. Trong thời gian này, ông đảm nhiệm vai trò Tổng quản Địa phận, linh mục chính xứ Thất Khê. Tòa Thánh loan tin tuyển chọn linh mục Phạm Văn Dụ làm Giám mục Phụ tá Hạt Đại diện Tông Tòa Lạng Sơn và Cao Bằng vào tháng 3 năm 1960. Tuy nhiên, vì bị giới hạn về việc di chuyển, ông không được cử hành nghi thức truyền chức Giám mục. Kể từ tháng 5 năm 1960, sau khi Giám mục Hedde Minh qua đời, Địa phận không còn giám mục do Đại diện Tông Tòa Jacq Mỹ thực tế không còn ở Việt Nam. Với việc thiết lập Hàng giáo phẩm Việt Nam, ông được chọn làm Giám mục chính tòa Tiên khởi Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng.

Sau nhiều năm sống âm thầm với vị thế của một linh mục tại Giáo xứ Thất Khê, nhân việc di tản trong cuộc chiến tranh biên giới Việt-Trung năm 1979, ông cùng một số giáo dân đến Giáo phận Bắc Ninh. Tại đây, Giám mục giáo phận này là Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng cử hành nghi thức truyền chức cho ông. Tuy đã được tấn phong, Nhà nước Việt Nam chưa công nhận chức giám mục của ông, mãi đến năm 1989, khi Hồng y Roger Etchegaray thương lượng với chính phủ và đạt được thỏa thuận.

Năm 1991, ông sang Rôma viếng thăm Giáo hoàng đồng thời chữa bệnh. Sau khi được công nhận chức Giám mục, ông tiến hành cải tổ giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng với nhiều khó khăn do nghèo cộng với sự tàn phá của chiến tranh. Sức khỏe ông yếu dần kể từ khi được công nhận chức giám mục.

Ngày 9 tháng 3 năm 1998, ông được Tòa Thánh chấp thuận đơn từ nhiệm vai trò Giám mục chính tòa Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng. Ông qua đời sau đó vào ngày 2 tháng 9 năm 1998.

Thân thế và tu tập

Giám mục Phạm Văn Dụ sinh ngày 14 tháng 10 năm 1922, tên thánh là Vinh Sơn Phaolô (Vincent de Paul), trong một gia đình Công giáo tại Phát Diệm, Kim Sơn, Ninh Bình. Hầu hết các anh em trong gia đình ông đều có chí hướng đi tu. Anh cả là Phạm Văn Thuyết vào học chủng viện sau đó rời khỏi chủng viện. Anh trai thứ hai của ông là Phạm Văn Lượng đi tu dòng Đa Minh được gởi sang học tại Hồng Kông và đã khấn dòng nhưng cũng không tiến được đến chức linh mục. Chỉ có em gái út của ông hoàn tất con đường tu trì, là bà Phạm Thị Nhiệm tu dòng nữ Đa minh tại Waterloo, Bỉ.

Tấn phong

Giám mục Đại diện Tông Tòa Lạng Sơn và Cao Bằng Felix Maurice Hedde Minh qua đời năm 1960, Giám mục Phó Réginald-André-Paulin-Edmond Jacq Mỹ đã rời Việt Nam sang Lào truyền giáo vào năm 1958. Hạt Đại diện lúc này không còn giám mục, Giám mục Tân cử Phạm văn Dụ lại không được rời khỏi phạm vi 5 km của thị trấn Thất khê, nên không thể nào được cử hành nghi thức tấn phong giám mục. Cùng đợt bổ nhiệm giám mục này còn có các giám mục Tân cử là Đa Minh Maria Đinh Đức Trụ, giám mục Hạt Đại diện Tông Tòa Thái bình, Giám mục Giuse Maria Phạm Năng Tĩnh, Giám mục Đại diện Tông Tòa Bùi Chu. Giám mục Tân cử Đinh Đức Trụ đã giả dạng làm phu xích lô, đạp xích lô lên Hà nội để được Giám mục Tông Tòa Hà Nội Giuse Maria Trịnh Như Khuê cử hành lễ tấn phong. Khi về, giám mục Trụ cử hành nghi thức tấn phong cho Giám mục Tĩnh. Biết được tin này, Giám mục Dụ than thở: “Đi đâu mà không báo tin cho biết để cùng đi”. Không được phong chức, các nghi thức xưng hô, phẩm phục của ông vẫn có hình thức là một linh mục.

Do hoàn cảnh chiến tranh và những trở ngại từ chính quyền, dù đã được bổ nhiệm nhưng ông vẫn chưa có điều kiện tấn phong Giám mục. Suốt thời gian này, ông sống âm thầm một mình, rất ít liên lạc với thế giới bên ngoài. Ông tổ chức dạy giáo lý trong giáo xứ và dành thời gian đọc sách và lao động. Ông đồng hành cùng giáo dân vào rừng kiếm củi. Nhiều giai đoạn khó khăn, ông tự tay xách nước, nấu cơm.

Cai quản giáo phận

Sau lễ tấn phong, ông trở về Thất Khê, tiếp tục sống lặng lẽ. Năm 1987, em gái ông là bà Phạm Thị Nhiệm ở châu Âu về thăm giám mục Dụ trong vòng một tuần từ ngày 15 đến 21 tháng 11 năm 1987.

Tuy được chính thức tấn phong năm 1979, với chính quyền, chức giám mục của ông chưa được công nhận. Hồng y Roger Etchegaray đến thăm Việt Nam vào năm 1989 và làm việc với chính phủ, từ đó Giám mục Phạm Văn Dụ được công nhận. Vào dịp Hồng y Tổng giám mục Tổng giáo phận Hà Nội Giuse Maria Trịnh Văn Căn qua đời, ông lần đầu cử hành lễ với các phẩm phục giám mục và đồng tế lễ tang với Hồng y Etchegaray vào ngày 22 tháng 5 năm 1990. Ông được chính thức công nhận là Giám mục Lạng Sơn vào năm 1991.

Ngày 19 tháng 8 năm 1991, ông sang Rôma để yết kiến giáo hoàng và nhân tiện chữa bệnh. Sáng ngày 18 tháng 11, Giám mục Dụ cử hành Thánh lễ với Giáo hoàng Gioan Phaolô II trong nhà nguyện riêng tại Vatican. Sau khi dâng lễ, giám mục Dụ dùng bữa với giáo hoàng và được giáo hoàng trao tặng một chén lễ. Ngày hôm sau, giám mục chính tòa Lạng Sơn Giuse Châu Ngọc Tri cử hành thánh lễ cầu nguyện cho giám mục Dụ, giám mục Minh và đức ông Chiểu vào lúc 6 giờ sáng, sau đó thi hài cố giám mục được an táng tại Đền Mục tử (vị trí Đền Thánh Đa Minh cũ), trước nhà thờ chính tòa Lạng Sơn.

Nhận định

Em gái ông là nữ tu Phạm Thị Nhiệm, trong chuyến thăm anh trai vào năm 1987, đã viết:

• Chủ phong: Giám mục Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng, giám mục chính tòa Giáo phận Bắc Ninh

Tóm tắt chức vụ